rau quê (Y PHƯƠNG )

:affraid: Rau tập tàng quê ngoại


Lần ngược dòng theo hai con suối Tả Gọn và Phai Luông, ta nhìn thấy lũy tre um tùm xanh mướt trước mặt. Ở bên trong lũy tre ấy là làng Phja Hoong. Một ngôi làng nhỏ như một ổ hộp diêm, có màu nâu đậm. Hộp nọ nằm kề hộp kia. Chúng ngồi lỏng chỏng, không theo trật tự hàng lối. Nơi đó chính là quê ngoại của tôi. Mẹ nhả tôi ra, rơi xuống sàn nhà ông bà ngoại, vào một ngày cuối đông. Hồi đó còn mấy thằng Tây mũi lõ, chúng đóng quân trên đồn Nặm Cắt. Gia đình tôi sơ tán về bên ngoại.

Một cái làng nhỏ bé bình thường như muôn vàn cái làng miền núi khác. Nhưng, tại đấy tôi có la đà lúc lỉu kỷ niệm vui. Chẳng có kỷ niệm nào phải cay mũi, dụi mắt. Một ngôi làng đấm ấm tình người.

Người làng Phja Hoong có giọng nói rù rì như ong. Con ong đậu trên những cành hoa mận trắng lấp lánh sương mai. Giọng nói ấy phả ra trúng vào ai, người đó mát rười rượi lên khắp người khắp mặt. Mát là vì trong hơi nói có luồng gió thổi ra he he. Hăng hăng. Cay cay. Thơm thơm đắm đuối nồng nàn. Nồng nàn là bởi hơi gió mang theo hương vị của cây rau phjắc nhay phjắc âu. Đó là những thứ rau ăn vào sướng miệng, mát họng, thơm lên ria mép. Thơm xuống râu cằm. Thơm chảy dài đến hai bầu vú.

Đó là giống rau mọc hoang dại ven chân suối, khắp cánh đồng làng. Cứ có nơi nào ẩm thấp, là loài rau có máu dê tìm đến tình tự. Chúng vồ vập yêu nhau, rồi lập tức sinh sản vô tội vạ. Con cái do chúng đẻ ra tươi tốt mập mạp, như có người sớm khuya chăm bẵm.

Ngày xưa, hồi còn sống, lúc đi làm đồng hay chăn trâu, mẹ tôi thường ngắt đầy một bụng rau, đem về nấu canh cho cả nhà cùng ăn. Cách chế biến cũng hết sức đơn giản. Cho một miếng tóp mỡ vào lòng chảo, xát qua một vòng hình chữ o. Đun chữ o lên cho nóng già. Mỡ chảy ra như liếm. Thế là đổ rau xuống xào. Khi nào thấy lá rau tai tái, người ta đổ thêm nửa gáo nước lạnh. Đun sôi lên. Thế là được một bát canh rau tập tàng nóng sốt.

Bát canh xanh như một cái bể nước bé con. Bể nước lúc nào cũng nghi ngút bốc khói. Khói bò lan ra miệng bát, rồi vòng vèo trèo lên mâm cơm.

Tôi xin mách thật. Nhờ có hương thơm rau tập tàng bay ra lan tỏa, làm cho mâm cơm nhà tôi đẹp một cách lạ lùng.

Cha mẹ tôi nhìn nhau qua làn khói trắng đục như sữa và mỏng tang. Mỏng như tấm khăn voan. Rồi họ âu yếm mỉm cười ngắm tôi. Đang trong bữa ăn, sao tôi chẳng thấy họ nhai cơm nuốt canh gì cả. Suốt buổi, cha mẹ chỉ nhùm nhìm nhìn tôi. Cha mẹ nhìn con mà no được a.

Hương thơm quẩn quanh một hồi lâu lằng lặng, rồi mẹ tôi mới dọn dẹp. Vào những ngày đông giá, bữa cơm của người miền núi thường như diễn ra trong cảnh mây mù lảng bảng. Người ngồi vào bữa cơm như mây trời tụ về chơi cờ. Tiếng bát đũa cốp cáp như đối phương đang hồi chiếu tướng. Chỉ thấy bóng người với hồn khói ngất ngư như say.

Tôi có mười tám hai chục năm đầu đời, chỉ ăn toàn hương rau cỏ dại. Đấy là quãng thời gian sáng đẹp lung linh nhất, lãng mạn nhất, hồn nhiên nhất, nên thơ nhất của cuộc đời.

Nhờ có hương vị rau cỏ dại, mà thân xác tôi được như bây giờ. Đã có hơn sáu mươi mùa củi đuốc, mà tôi vẫn chưa phải đeo kính. Nhiều người hỏi tôi có ăn thuốc tiên không, mà sao còn xâu kim đọc sách được.

Tôi không nói đâu. Dại gì mà nói. Nhỡ các bác biết hồi còn nhỏ tôi ăn thức ăn gì, thế nên đôi mắt vẫn sáng. Chân tay vẫn cứng. Râu tóc cơ bắp vẫn nhóc nhách bồng bềnh. Chỉ có điều, nói thật nhỏ nhé, cái cần cứng cáp thì nó lại... Nói các bác đừng cười.

Nhưng nói gì thì nói, các bác ạ, cứ ăn nhiều rau cỏ tập tàng thì người nó khỏe. Thịt nó săn chắc. Cha ông người Tày từng dạy: Kin phjắc kin nhả, mả cà tắc cà tắn ăn rau ăn cỏ, người cao phổng lớn phao. Rau càng hoang dại gầy còm càng tốt. Chứ mấy cái rau bày bán ngoài chợ, trông thì mơn mởm tươi ngon thật đấy, nhưng nó đã bị người làm rau tưới tắm chăm bón bằng phân và thuốc hóa học. Ăn những thứ đó, chất độc ngấm dần dần vào người, nó sẽ gây ung thư tai biến.

Cha tôi nói, con người sinh ra là để ăn rau cỏ. Nên hàm răng con người hiền lành. Không như răng thú. Răng chúng sắc như dao kiếm. Bộ dao kiếm mà chúng cất giấu trong miệng chỉ để cắn xé nghiền nát xương thịt. Còn răng người xếp bằng nhau chằn chặn. Nhờ ăn cơm ăn rau nên trí tuệ người thông minh sáng láng, tính tình người nhu mì hiền lành. Còn loài thú chỉ biết ăn thịt. Nên chúng ngu ngốc dốt nát và cực kỳ hung ác.

Rau không biết kêu rên khi bị người cắt thân ngắt ngọn. Nhưng con gà con heo khi bị đem ra cắt tiết, chúng kêu khóc thảm thiết. Bởi thế, mọi sự sợ hãi của các con vật dồn hết vào máu, vào tim óc, vào xương thịt. Người ăn thịt loài vật chính là ăn sự sợ hãi, ăn tiếng kêu khóc thảm thiết. Hèn gì, hễ ai cả đời nghiện thịt, đôi khi họ cũng nổi khùng lên, tính ác gần như loài thú.

Dân làng Phja Hoong tuyền ăn rau xanh, thi thoảng ngày tết ngày lễ họ mới có thịt.

Còn bây giờ, phần nhiều họ ăn cải bắp rau su hào…do họ tự mình trồng ven hai suối Tả Gọn Phai Luông. Không hiểu vì lẽ gì mà rau hoang dại ngày càng ít đi. Trên cánh đồng làng trắng xóa một màu phân hóa học. Trắng một màu buồn tang tóc. Người đi vật vờ như rau héo.