Biêng biêng lày cỏ bạn mình ơi (Y PHƯƠNG )

:afro: Biêng biêng lày cỏ bạn mình ơi


Thằng cu Tứng nhà tôi trêu đùa bè bạn của nó rằng: Muốn chim được con gái người Tày, mày phải biết lày cỏ. Muốn biết lày cỏ phải tìm thày mà học. Và mất ba tháng tầm sư …gào thét.

Không phải chỉ gào thét thôi đâu, mà phải hô hét có giai điệu. Có tiết tấu. Có nhịp phách. Tiếng hô phải rõ ràng. Chính xác. Khi hô, mày cần luyện giọng vuốt cuối câu, sao cho điệu đàng, ra dáng là trai Tày chính hiệu. Muốn thế, mày phải học cho thật giỏi tiếng Tày.

Có khó không? Chả khó. Khi mày đã thực bụng yêu ai, chả có cái gì là khó cả. Được. Thế thì tao quyết tâm học.

Tôi cười. Cái thằng…Con với cái, chả giống mình tý nào. Ngày bằng tuổi nó, mình còn rủ bọn bạn đi rình cô giáo tắm suối. Rình chán chê, chúng nó còn đố nhau xem cô giáo đi toilet bằng gì. Xem ra, đời cha nghịch ngợm, lếu láo hơn đời con rồi.

Mấy cái trò lày cỏ (có nơi gọi là slai mạ) quen thuộc như rửa mặt, như đánh răng sau bữa ăn. Có gì lạ đâu. Mọc tý tơ ria mép là lày cỏ “ thành thợ” rồi. Thế mà nó cũng đem ra trêu đố chúng bạn.

Thanh niên người Tày, người Nùng, người Choang ở hai bên biên giới Việt Trung, ai ai cũng thông thạo lày cỏ. Khi nào đông vui, có từ ba bốn người với hai ba coong rượu trở lên. Họ họp nhau lại, thế là thành một cuộc lày cỏ rồi. Họ vừa uống rượu, vừa hò hét, đánh đố nhau nghe cứ như cãi vã. Cuộc vui có khi kéo dài cạn đến ba bốn phao đèn dầu. Những người trong cuộc lày cỏ còn liếm mép đòi chủ nhà rót thêm phao nữa. Phao nữa. Lày cỏ chẳng bao giờ đến hồi kết thúc. Ấy là tôi nói cái thời còn hợp tác xã. Cả vùng tôi hồi đó chưa có điện. Chưa có cái gì hết. Bởi thế, lứa chúng tôi tự tạo ra nhiều trò chơi, giải trí hoàn toàn lành mạnh.

Thực ra. Hai tiếng lày cỏ nghĩa tiếng Tày của nó là gì? Từ thời cha chú, tới các bậc đàn anh và cả chính tôi cũng không mấy để ý. Nếu bây giờ có ai hỏi nguồn gốc trò chơi này, thì tôi xin “bó tay chấm com”. Có lẽ hai chữ lày cỏ đấy là từ cổ chăng?

Nhớ có một lần, ông Vương Hùng ( nhà nghiên cứu văn hóa, đã có lần tôi viết về ông ấy) đã giải thích rằng lày cỏ chính là lai quá (lại qua), lấy ra từ tiếng Hán. Người đối qua, người đáp lại. Xem ra có một phần le lói…đúng.

Bởi trong lày cỏ hầu hết các số đếm đều phát âm từ tiếng Quảng. Dzắt tỉm dzắt(một). Nhì tảu nhì (hai). Slam tỉm slam (ba). Slế hồng slế (bốn). Nhưng không có năm. Năm là con số ẩn. Lọoc woáy lọoc (sáu). Slắt chểu slắt (bảy). Pát giàng pát (tám). Cẩu phái sòong (chín). Hối mả hồi (mười). Rất khác với cách phát âm bằng tiềng Tày. Chúng tôi đếm từ một đến mười là: nâng, sloong, slam, slí, hả, slốc. chêt, pét, cẩu, slíp.

Đã tổ chức lày cỏ là phải có men đi kèm. Không ai chơi lày cỏ suông. Người nào thua phải chịu hình phạt là uống rượu. Một kiểu bắt ép người ta uống thứ nước cay. Bắt ép đấy, nhưng rất nhẹ nhàng, êm ái. Không uống không được. Đàn ông có râu, nếu thấy mình thua cuộc, thì tự giác uống. Làm đấng nam nhi đừng để người ta bảo mình hèn. Vậy thì uống! Xá gì đời!

Tôi có một thằng bạn lười. Nhưng hắn rất chăm lày cỏ. Cứ rượu vào, ních đầy bụng, nó không nhịn được, bèn vạch ván sàn thả…nước tiểu xuống chuồng trâu. Khi nó nghiêng người làm cái việc “mất dạy” ấy, bất ngờ hai tấm ván ụp xuống. Nó kêu oai oái. Cái “khố đỉn” của nó bị kẹp chặt giữa hai tấm ván sàn. Bây giờ nhắc đến chuyện lày cỏ là mọi người nhớ tới thằng bạn lười của tôi. Mọi người cười hô hố ha há. Cười khô cả hai hàm răng.

Sau cuộc lày cỏ, đôi chân nào cũng mềm oặt như bún. Đám trai làng bón vào miệng nhau đủ các thứ bánh. Các thứ bột. Các thứ rau dưa, hoa quả. Nhìn những cái mặt say vừa thương, vừa buồn cười. Với họ, say đến cỡ ấy mới sướng. Mới chứng tỏ chơi thả phanh, hết mình. Vào cuộc chơi mà còn ki bo dè sẻn, thì chỉ có phí rượu. Làm trai người Tày, nếu không sống thật lòng, lập tức bị mọi người coi như hủi.

Cách chơi lày cỏ của người Tày, gần giống như oẳn tù tỳ cái gì ra cái này của người Kinh ở dưới xuôi.

Mỗi lượt chơi chỉ có hai người. Khi chơi, họ cùng đồng thanh hô con số nào là do mình chọn, phải đưa ngón tay ra. Ra mấy ngón tùy mình. Miễn sao cộng số ngón tay hai người lại, vừa khớp với số lượng mình hô. Ai đoán đúng sẽ thắng. Ai thua thì bị phạt. Người bị phạt phải uống một bát rượu. Ai thua nhiều, sẽ đầy một bụng tiên tửu. Nhưng hầu như họ không bị say lúc đấy. Bởi vì khi họ hô hét, có bao nhiêu ma men theo hơi thoát ra bằng hết. Mùi rượu từ miệng những người chơi lày cỏ làm ngất ngư, làm nghiêng ngả cả bờ cây. Mờ nhòe cả núi non, cả sông suối. Còn những cây cột nhà thì vùng vằng muốn bỏ chạy.

Cách chơi như sau:

Lấy bốn que đũa hoặc bốn que tăm làm trọng tài. Đũa chia đều cho mỗi bên. Cứ người nào thua thì tự giác rút bớt một que và đưa cho người thắng. Rút hết bốn que là xong một hiệp. Đồng nghĩa mình là người thua cuộc.

Ngồi bên trọng tài đũa, còn có một coong rượu gạo. Dứt một hiệp lày cỏ, người ta nghiêng coong, rót ra một bát tài ủn phe phé rượu. Toàn rượu ngon. Đây là hình phạt dành cho kẻ nào thua cuộc.

Bắt đầu chơi.

Anh A hô: dzắt tỉm là một. Anh A phải đưa ra một ngón. Hoặc không ngón nào.
Anh B hô: Nhì tỉm là hai. Cộng các ngón tay lại bằng hai. Anh B thắng.
Anh A hô: Sắt tỉm là bảy. Anh A đưa ra ba ngón.
Anh B hô: xế hổng xế là bốn. Anh B đưa bốn ngón. Ba cộng bốn bằng bảy. Anh B thua. Anh A thắng.
Nếu cả hai anh cùng hô: Hối mả và đoán đúng số là mười. Họ lại phải cùng nhau hô: thùng xính mả. Nghĩa là hòa nhau. Và cuộc chơi lại tiếp tục từ đầu.

Chơi lày cỏ bất kể đâu. Bất kể mùa nào. Người ta thường lày cỏ trong các đám cưới, vào nhà mới, mừng thượng thọ, hay đầy tháng cho bé sơ sinh. Nói chung, vào các dịp vui.

Không gian bị vỡ toang, bởi những tràng hô hét lày cỏ. Thậm chí mây khói cũng bị xé lẻ. Còn trâu bò lợn gà thì túm tím cười.

Làm người thật sướng. Không muốn tỉnh táo, tính toán làm gì cho mệt, người ta chỉ thích biêng biêng thôi. Thế là người ta bày trò chơi lày cỏ. Quá đơn giản. Nào! Chúng mình cùng nhau xả stress.